ДЬОН ТУҺУГАР, КЭСКИЛ ТУҺУГАР

«Көлүкэчээн» К. Уурастыырап тылл., Норуот ырыата. Л. Сивухин тупсаран оҥоруута

Учуутал ситиһиитэ үөрэппит-ииппит оҕолорун олоххо ситиһиитинэн сыаналанарын бу хайысхаҕа үлэлиир дьон бигэтик билэбит. Онтон бу түмүк үөрэх биэрбит билиититтэн, үлэ эрчийбит сыратыттан эрэ буолбакка, элбэх дьаныартан, тулууртан, онтон айар илгэни талбыт учууталга өссө күүстээх туруулаһыылары көрсөн, кимиэллээх туруорсуулары ылыннаран, бары очурдары этинэн-хаанынан биллэрэн, дууһатынан ылыннаран кэлэригэр саарбахтааһын суох. Үөрэппит учууталым, бииргэ үлэлиир кэллиэгэм, үөрэппит оҕолорум аҕалара, кэккэлэһэ олорбут ыкса ыалым Василий Степанович үлэтэ кимиэхэ баҕарар холобур буолар. Найахы оскуолатын ахсыс кылааһыгар үөрэнэ сырыттахпытына, Дүпсүн оскуолатын бүтэрбит, аармыйаттан саҥа кэлбит, туох да анал учуутал үөрэҕэ суох эдэр уолу биһиэхэ кылаас салайааччытынан, история учууталынан анаабыттара. Кылааспытыгар, оччотооҕу сылларга ханна баҕарар баарын курдук, араас саастаах, хас да сылга тиийэ араастаһыылаах оҕолор үөрэнэллэрэ. Ол кылааспытыттан Василий Афанасьевич Гоголев — Россия үтүөлээх үлэһитэ, Уус Алдан баһылыгын солбуйааччыта этэ, Капиталина Ивановна Охлопкова — култуура үтүөлээх үлэһитэ, Светлана Петровна Ушницкая — химия учуутала, Саха Республикатын үтүөлээх учуутала, Татьяна Егоровна Дуткина — Үлэ Албан Аата уордьаннаах, Россия үтүөлээх учуутала, «Уолан» гимназия, республикатааҕы лицей завуһа курдук ааттаах-суоллаах үлэһиттэр тахсыбыттара. Билигин сөҕө саныыбын, Василий Степанович оччолорго даҕаны «индивидуальный подход», «всестороннее развитие ученика», «систематичность обучения», «воспитание самостоятельности суждения» диэн үөрэхтээһин ньымаларын олус табатык туһанар эбит.

Аҕыйах холобурдары аҕалабын. Найахы кулуубугар духовой инструменнар оркестрдарын аҕаллылар. Музыкальнай да оскуолаҕа үөрэммэтэх эрээри, биһиги учууталбыт оскуола оҕолоруттан, ыччаттартан састааптаан, ол оркестр салайааччытынан буолан, кылааһын оҕолорун киллэрэн, кылаас үксэ саҥа дьарыкка ылларбыппыт. Мин альт инструмент хаһаайына буолан, хаһан да музыкаҕа сыстыбатах киһи, олус астына сылдьыбытым. Өйдүүбүн, ким эмит буруйу оҥордоҕуна, уруок кэнниттэн хаалларан, кылаас ортотугар мөхпөккө эрэ, кэпсэтии ыытарын. Аны туран, уруокка наһаа элбэхтик урукку тиэмэни ыйытара, ол иһин мэлдьитин барбыппытын хатылыырбытыгар, өйбүтүгэр тута сатыырбытыгар тиийэрбит. Оскуолабытыгар политинформациялар ситимнээхтик, көтүтүллүбэккэ барар этилэр. Политинформатордар бүтэһик этиилэрэ наар бэйэбит сыанабылбытынан түмүктэниэхтээҕэ. Биир оннук бэлэмнэниигэ мин: «Ол Сэбиэскэй Сойууска атын дойду баһылыга кэлбитин туох диэхпиний?» — диэбиппэр, Василий Степанович: «Толкуйдаа ээ, туох үчүгэйдээх дуу, куһаҕаннаах дуу, ону бүтэһик этиигэр эт».

Мүрү оскуолатыгар учууталбынаан отучча сыл кэккэлэһэ үлэлээн кэллибит. Ол былаһын тухары мин учууталым үлэҕэ сыһыанын олус сөҕө көрөбүн. Куруутун өйө-санаата оҕо сайыннын, киэҥ эйгэҕэ таҕыстын, бэйэтин үчүгэйдик сананнын, туһаны аҕалыахтааҕын өйдөөтүн, тулалыыр дьоно кинилэри сыаналаатыннар диэн. Төрөппүттэри «Кэнчээритин» тэрээһиннэригэр кытыннарааһынынан эрэ мунурдаммакка, оҕолорун күннээҕи түбүктэрин эмиэ кинилэрдиин тэҥҥэ үллэстэр. Сайыҥҥы дьиэлэрбитигэр кэккэлэһэ олорон, кинилэргэ төлөпүөн киирэ илигинэ, элбэхтик Василий Степанович төлөпүөнүнэн кэпсэппитин иһиттэхпитинэ, ким ханна хайдах сылдьыбытын, атын эйгэҕэ туох ситиһиилэммитин, оҕо туох былааннааҕын төрөппүттэрдээҕэр ордук билэр курдук, хата кини төрөппүттэргэ элбэх сонунун тиэрдэрэ, оҕо дьарыкка кэлбэтэҕинэ хайаан да туоһулаһара. Учуутал быһыытынан көрдөхпүнэ, бэйэтин оҕолорун барытын улахан тапталынан ирдэбиллээхтик, инникигэ сыаллаан улаатыннарда, убаастанар үлэһит дьон оҥордо. Оҕолор бары холобурга сылдьар бэрээдэктээх, ис-истэриттэн култууралаах, үөрэхтэригэр кыһамньылаах, иитии бары эйгэтигэр: спорка, самодеятельноска, туризмҥа, пионер, хомсомуол үлэлэригэр, байыаннай- патриотическай хамсааһыҥҥа, субуотунньуктарга, производственнай практикаларга, научнай конференцияларга оскуола тутаах дьоно буолааччылар, кинилэрэ суох биир да тэрээһин барбат этэ. Кэккэлэһэ олорон, дьиэтээҕи сыһыан убаастабыллааҕын, эриэ-дэхси эйэлээҕин, барыта сүбэнэн бииргэ оҥоһулларын наһаа сөбүлүү көрөбүн. Элбэхтик бииргэ айылҕаҕа, сир аһыгар сылдьыһан, эн-мин дэһэн, Екатерина Степановна Василий Степановичтыын биир санаанан олороллорун, өйдөһөллөрүн билэбин. Василий Степанович массыынанан тиэйээччи, тэҥҥэ хомуйсааччы эрэ буолбакка, отону ыраастаһааччы, барыанньа оҥорсооччу буолааччы. Оттон илимнээһинэ дьиэ кэргэнигэр эрэ буолбакка, биһиэхэ эмиэ ананар курдук, хайаан да балык бэрсиллэрэ.

Саҥа дьыл эрэ иннинэ учууталым, Олоҥхо дьиэтигэр урукку выпусниктара концертыы кэлэллэриттэн мунчаарбытын истэн, соһуйбуппар, «Хайдах өйдөөбөккүн, айаннаан, дойдуларыгар үөрэн-көтөн кэлбиттэрэ, идэбитинэн, аҕыйах көрөөччү кэлэн, дэлби хомойон барыахтара», — диэн эппитэ урут үөрэппит оҕолорун туһугар билигин да ис санаатынан ыалдьа сылдьарын туоһулуур.

Василий Степанович олоҕун барытын ис тутулуга — дьон туһугар, кэскил туһугар үлэлээһин.

Светлана Ушницкая,
Россия үөрэҕириитин туйгуна, Саха Республикатын үтүөлээх учуутала, Сорос бириэмийэтин лауреата,
СР методист учуутала, Мүрү нэһилиэгин бочуоттаах гражданина 2015 сыл
.

Оставить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован.